18.03.2021

COVID-19 HAPİSHANE İZLEME HAFTALIK BÜLTEN-3 04.05.2020

COVID-19 HAPİSHANE İZLEME

HAFTALIK BÜLTEN-3

04.05.2020

1. TÜRKİYE HAPİSHANELERİNDE COVİD-19 İZLEME BÜLTENİ VE ÖNERİLER

Dünya genelinde 04.05.2020 tarihi itibariyle Covid-19 tanısı konulan kişi sayısı 3.555,574; hayatını kaybeden kişi sayısı ise 247,633 olarak kayıtlara geçmiştir[1]. Resmi açıklamalara göre hastalık 11.03.2020 tarihinde Türkiye’de de baş göstermiştir. 04.05.2020 itibariyle ülkemizde 126.045 kişide Covid-19 tespit edilmiştir. Ne yazık ki bu hastalardan 3.397 kişi hayatını kaybetmiştir[2].

Salgın hastalık karşısında halk sağlığının korunması için hükümet tarafından bir dizi önlemler alındı. 16.03.2020 tarihinde ortaöğretim okulları ve üniversiteler tatil edildi. Devamında 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olanların sokağa çıkması İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile yasaklandı. Birden fazla kez 31 ilde İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile genel sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Önlem alınması gereken alanlardan birinin hapishaneler olduğu dikkate alınmış olsa da hapishanelere ilişkin Adalet Bakanlığı tarafından art arda açıklanan[3] önlemler pandemi karşısında yetersiz kalmıştır.

20 Mart 2020 tarihinde Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) mahpuslara ilişkin bir dizi ilkeler[4] yayınladı. 25 Mart 2020 tarihinde ise BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri bir çağrıda bulundu[5] ve 6 Nisan 2020 tarihinde de Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri yine bir çağrıda bulundu[6]. Bu ilke ve çağrıların ortak noktası cezaevlerinde bulunan mahpusların sayısının azaltılması ve pandemi kapsamında alınacak önlemlerin mevcut özgürlükleri kısıtlama noktasına varmaması idi. Yine BM İnsan Hakları Komiseri ve Avrupa Konseyi İnsan Haklar Komiseri bu çağrılarda açıkça gerekçesiz tutuklanan siyasi mahpusların serbest bırakılmaları talebinde bulundu. Oysaki Adalet Bakanlığının açıkladığı önlemler mahpusların aileleriyle görüşme hakkını tamamen ortadan kaldırıyor ve avukat görüşmelerini kısıtlıyordu. Yine İnfaz Yasası’nda “kısmi af” adı altında yapılan değişikliklerde siyasi mahpuslar kapsam dışı bırakılmıştı. Yine İnsan Hakları İzleme Örgütü “Türkiye hasta mahpusları büyük risk altında bırakıyor.” Diyerek bir çağrıda bulundu[7] .

13.04.2020 tarihinde Adalet Bakanlığı’nın açıklamasında[8] 5 açık hapishanede toplam 17 mahpusunun Covid-19 testinin pozitif çıktığı, 3 mahpusun hayatını kaybettiği, 1 mahpusun yoğun bakımda olduğu ve kalan 13 mahpusun tedavilerinin devam ettiğini açıkladı. Ayrıca 79 infaz koruma memurunun Covid-19 testinin pozitif çıktığını belirtilmiştir.

Ayrıca Bafra Hapishanesinde tutuklu bulunan M.Y.’nin Covid-19 nedeniyle hayatını kaybettiği açıklanmıştır[9]. Aliağa(Şakran) Kadın Hapishanesinde 2 mahpusun karantina koğuşunda kaldığı, hapishaneye gelen doktorların ve bazı infaz koruma memurlarının Covid-19 testinin pozitif çıktığı öğrenilmiştir.

22.04.2020 tarihinde ise İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan yapılan yazılı açıklamada[10], İzmir Buca Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda 19 Nisan tarihinde bir hükümlüde korona virüs tespit edilmesinin ardından filyasyon çalışması yürütüldüğü ve 64 hükümlüde daha korona virüs testinin pozitif çıktığını belirtti. Savcılık korona virüse yakalanan toplam mahpus sayısının 65 olduğunu bildirirken, bu kişilerin hastanede tedavi altına alındığını duyurdu. Testi pozitif çıkan 70 yaşındaki kalp hastası bir hükümlünün ise yoğun bakımdan çıkarıldığı ve sağlık durumunun iyi olduğu açıklandı.

28.04.2020 tarihinde Konya Cumhuriyet Başsavcısı Ramazan Solmaz Konya E Tipi Cezaevi'nde korona virüsüne yakalanan 55 tutuklu ve hükümlünün hastaneye sevk edildiğini duyurdu[11]

28.04.2020 tarihinde Adalet Bakanı Abdülhamit Gül, "4 ayrı cezaevinden 120 tutuklu ve hükümlüye Covid-19 tanısı konuldu, tamamı hastanelerde tedavi altında, sağlık durumları iyi" dedi. Ayrıca Bakan Gül, korona virüs nedeniyle yoğun bakımda tutuklu ve hükümlü bulunmadığını ekledi[12]. Ancak Bakan Gül konuşmasında kaç infaz memurunun Covid-19 testinin pozitif çıktığı konusunda herhangi bir bilgi vermedi.

 

2. SAĞLIĞA ERİŞİM HAKKINA DAİR TEMEL İLKE VE DÜZENLEMELER

Mahpuslara Müdahaleye Dair Bileşmiş Milletler Asgari Standartlar Kuralları (Nelson Mandela Kuralları  (Kural 24-27), Tıbbi Etik İlkeler (md. 1), Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında (2006)2 nolu Tavsiye Kararı (md. 40.3) gereği cezaevindeki tutuklu ve hükümlüler, yasal statülerine bakılmaksızın, aynı kalite ve standartta, ülke genelinde mevcut, kapatılmamış olan kişilere sağlanan tıbbi bakıma eşit erişim hakkına sahiptir.

AİHM’in yerleşik içtihatlarına göre; “Devlet bir kişinin insan onuruna saygı ile bağdaşır koşullarda alıkonulmasını güvence altına almak zorundadır ve kişiye uygulanan tedbirin infazında izlenecek tutum ve yöntem, kişiyi tutuklamanın doğasında kaçınılmaz olarak var olan ıstırap düzeyini aşan bir yoğunlukta sıkıntı ve zorluğa maruz bırakmamalıdır”[13].

1. Bulaşıcı Hastalıklar

AİHM bulaşıcı hastalıkların ve özellikle de tüberküloz, hepatit ve HIV / AIDS'in yayılmasının, özellikle cezaevi ortamında bir halk sağlığı sorunu olması gerektiğini vurgulamıştır. Bu konuda Mahkeme, tutukluların cezaevine kabul edildikten sonraki makul bir süre içinde salgın hastalığın tarama testlerine ücretsiz erişebilmeleri gerektiğini savunmuştur[14].

AİHM sözleşmeci devletlerin, Hepatit C'nin veya diğer bulaşıcı hastalıkların hapishanede bulaşmasını önlemek için etkili önlemler almak zorunda olduğunu belirtir[15].

2. Hijyen

AİHM uygun donanıma sahip ve hijyenik sıhhi tesislere erişimin, mahpusların kişisel haysiyet duygusunu korumak için büyük önem taşıdığına karar vermiştir. “Hijyen ve temizlik, bireylerin bedenlerine ve uzun süredir mülklerini paylaştıkları komşularına olan saygısının ayrılmaz bir parçası olmakla kalmaz, aynı zamanda sağlığın korunması için bir koşul ve gereklilik oluşturur”[16].

Gerekli sıhhi önlemler, kemirgenler, pireler, bitler, tahtakuruları ve diğer haşeratlarla istilaya karşı önlemleri de içermelidir. Bu önlemler, yeterli dezenfeksiyon tesislerini, deterjan ürünlerinin tedarikini ve hücrelerin ve özellikle yatak çarşaflarının ve yatakların düzenli fumigasyon (buharla dezenfekte etme) ve muayenelerinin yanı sıra yiyecekleri tutmak için kullanılan alanları içermelidir[17].

3. Koğuş ve yataklar

Birçok davada AİHM, mahpusların bireysel bir uyku yerine sahip olmadıkları ve uyumak zorunda kaldıkları için AİHS'nin 3. Maddesinin (işkence yasağının) ihlal edildiğine karar vermiştir[18]. AİHM, bu nedenle, her tutuklu kişinin hücrede/koğuşta ayrı bir uyku yerine sahip olması gerektiğini vurgulamıştır.

4. Beslenme

AİHM, bir mahpusa verilen gıdaların açıkça yetersiz olduğu durumlarda, bunun kendi başına Sözleşme'nin 3. Maddesi(işkence yasağı) uyarınca bir sorun doğurduğuna karar vermiştir[19]. AİHM, mahpuslara sunulan yiyeceklerin cezaevi doktoru ve yetkili Devlet makamları tarafından düzenli olarak denetlenmesi ve mahpuslara günde üç öğün servis edilmesi ve standart veya yetersiz olmaması gerektiğini savunur.

3. TÜRKİYE HAPİSHANELERİNDE SON DURUM

Med Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Hukuki ve Dayanışma Dernekleri Federasyonu (MED TUHAD-FED), İnsan Hakları Derneği (İHD), Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD) ve Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) olarak yaptığımız hapishane ziyaretleri, kurumlarımıza hapishanelerden gelen mektup ve fakslar ile mahpus yakınlarından telefon görüşmesi aracılığıyla edindiğimiz bilgilere göre;

1. Temizlik Ürünlerine (Sabun, çamaşır suyu vb)  Erişemeyen Hapishaneler; Alanya L Tipi, , Ermenek M Tipi Kapalı, Giresun E Tipi Kapalı, Tarsus T Tipi Kapalı, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi, Erzurum E Tipi Kapalı, Düzce T Tipi Kapalı, Siirt E Tipi Kapalı, Menemen T Tipi Kapalı, Van T Tipi Kapalı ve Tekirdağ 2 Nolu T Tipi Hapishanelerinde temizlik ürünlerine mahpusların hiçbir şekilde erişemediği öğrenilmiştir.
    

 

2. Temizlik Ürünlerine (Sabun, çamaşır suyu vb)  Kantin Üzerinden (Ücretli) Ulaşan Hapishaneler; Korona virüs önlemleri sonrası kantinlerde satılan temizlik ürünleri hem daha pahalıya satılmakta hem de sıklıkla stokta bulunmadığı gerekçesiyle satılmamaktadır. Bu kısıtlılıklar altında temizlik ürünlerine erişebilen hapishaneler şunlardır;  Aliağa (Şakran) 1 Nolu T Tipi Kapalı, Aliağa (Şakran) 2 Nolu T Tipi Kapalı, Aliağa (Şakran) 3 Nolu T Tipi Kapalı, Antalya L Tipi Kapalı, Bakırköy Kadın Kapalı, Bandırma 2 Nolu T Tipi Kapalı, Bayburt M Tipi Kapalı, Bolu F Tipi Kapalı, Diyarbakır Kadın Kapalı, Gebze Kadın, Kandıra 1 ve 2 Nolu F Tipi, Karaman M Tipi Kapalı, Kırıklar 1 Nolu F Tipi Kapalı, Maltepe 1 ve 2 Nolu L Tipi Kapalı, Menemen T Tipi Kapalı, Silivri Kapalı, Silivri 5 Nolu L Tipi, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi, Denizli T Tipi Kapalı, Urfa 2 Nolu T Tipi, Ümraniye, Van Yüksek Güvenlikli, Van F Tipi, Van M Tipi Kapalı, Gaziantep İslahiye T Tipi Kapalı ve Patnos L Tipi Hapishaneleri.

Tarsus T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde sabun ya da temizlik ürünleri para verilmesine rağmen sınırlı satılmaktadır.

Buna karşın Manisa T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde idare tarafından çamaşır suyu ve sabun verildiği, Tekirdağ 2 Nolu T Tipi Hapishanesi’nde ise idare tarafından haftalık sabun ve çamaşır suyu verildiği öğrenilmiştir. Afyonkarahisar 1 Nolu T Tipi ve Patnos L Tipi Kapalı Hapishanesi’nde ise bir hafta veya 10 günde bir sefer çok az miktarda çamaşır suyu ile sıvı sabun verildiği öğrenilmiştir.

 

3. Koğuşların Dezenfekte Edildiği Hapishaneler; Bandırma 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi; 1 kere kabaca dezenfekte edildiği, ilaçlama için gelenlerin girmeleri ile çıkmalarının 1 dakikayı bulduğu aktarılmıştır.

Diyarbakır Kadın Kapalı Hapishanesi ve Bolu F Tipi Kapalı Hapishanesi’nde belirli aralıklar dezenfekte işlemin yapıldığı, Edirne Kapalı Hapishanesi’nde ise sadece infaz koruma memurlarının kullandığı alanların dezenfekte edildiği, Gebze Kadın, Karaman M Tipi Kapalı, Maltepe 2 Nolu L Tipi Kapalı, Metris R Tipi ve Metris 1 Nolu T Tipi ve Silivri 5 Nolu L Tipi Hapishanelerinde sadece 1 kere temizlik yapıldığı, Kırıklar 1 Nolu F Tipi Kapalı Hapishanesi’nde haftada 3 kez dezenfekte işleminin yapıldığı öğrenilmiştir.

Silivri Kapalı ve Patnos L Tipi Hapishanelerinde mahpusların kaldığı odaların 3 kere dezenfekte edildiği, koridor gibi ortak alanların ise daha sık dezenfekte edildiği, Denizli T Tipi Kapalı, Kandıra 1 Nolu F Tipi, Van Yüksek Güvenlikli Kapalı, Van F Tipi, Van M Tipi Kapalı, Gaziantep İslahiye T Tipi Kapalı ve Urfa 2 Nolu T Tipi de haftada bir kez temizlik yapıldığı, Ümraniye Hapishanesi’nde ise virüs önlemleri başladığı günden bugüne kadar 2 kere temizlik yapıldığı öğrenilmiştir.

Yukarıda sayılanlar dışında kalan hapishanelerde temizlik yapılmadığı, yukarıda sayılanlar açısından ise yapılan temizliğin yeterli olmadığı mahpuslardan öğrenilmiştir.

 

4. Spor ve Sohbet Gibi Ortak Alan Etkinliklere COVİD-19 Önlemleri Gerekçesiyle Kısıtlama Getiren Hapishaneler; Bandırma 2 No’lu T Tipi Kapalı, Bolu F Tipi Kapalı, Edirne Kapalı, , Kandıra 1 ve 2 No’lu F Tipi, Metris R Tipi Ve Metris 1 Nolu T Tipi, Silivri Kapalı, Silivri 5 Nolu L Tipi, Tekirdağ 1 ve 2 Nolu F Tipi i, Tekirdağ 2 Nolu T Tipi, Ümraniye, Patnos L Tipi ve Van Yüksek Güvenlikli hapishanelerinde korona virüs önlemleri kapsamında sosyal etkinliklere kısıtlama getirilmiş ve tüm ortak etkinlikler iptal edilmiştir.

 

5. Maske ve Eldiven Dağıtan Hapishaneler; Bandırma 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi’nin haftada 2 maske verildiği, Elbistan E Tipi Kapalı Hapishanesi’nde kişi başı bir eldiven ve üç maske dağıtıldığı, Menemen T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde ise maske ve dezenfektan dağıtıldığı öğrenilmiştir.
   Rize Kalkandere L Tipi Kapalı Hapishanesi’nde ise 10 günde bir kişi başına 1 tane maske verildiği, idarenin ‘maskelerin kullanılıp yıkanıp tekrar kullanılmasını’ telkin ettiği öğrenilmiştir. Geriye kalan hapishanelerde ise maske ve eldiven dağıtılmadığı gibi kantinde de satılmamaktadır.

 

6. Virüs Önlemleri Kapsamında Havalandırmaya Kısıtlama Getiren Hapishaneler; CPT’nin yayınladığı ilkelerde; “Gerekli olmayan faaliyetlerin askıya alınması meşru ve makul olsa da pandemi esnasında tutulan kişilerin temel haklarına eksiksiz bir şekilde saygı gösterilmelidir. …(en az bir saat) günlük açık havaya erişim hakkı bulunmaktadır” denilmesine rağmen; Alanya L Tipi, Metris R Tipi ve Metris 1 Nolu T Tipi ve Buca/Kırıklar 2 Nolu F Tipi Hapishanelerinde havalandırmaya çıkma hakkına kısıtlama getirilmiştir.

 

7. Koğuşların kalabalıklığı, maske ve eldivene erişeme, temiz (içme) suyun sadece kantinden alınabilmesi, revir ve hastane sevklerine kısıtlama getirilmesi ve yemek problemi ise ayrımsız tüm hapishanelerde yaşanmaktadır. Aynı zamanda hücre ve koğuşların durumu da sağlıklı yaşam sürdürmeye elverişli değildir. Temizlik, hava alma, güneş alma, ısınma gibi açılardan mahpuslar bir hayli zorlanmaktadır. CPT’nin Korona Virüs Pandemisi Bağlamında Muameleye İlişkin İlkelerinde; “Sağlık hizmetlerinin sağlanması bakımından da özellikle yaşlı ve önceden var olan sağlık sorunları bulunan kişiler gibi hassas ve/veya riskli gruplar göz önüne alınarak tutulan kişilerin özgül ihtiyaçlarına özel dikkat gösterilmesi gerekmektedir. Bunlar içinde, diğerlerinin yanısıra, COVID-19 taraması ve gerekli durumlarda yoğun bakım yolları bulunmaktadır. Ayrıca tutulan kişilerin şu anda ilave psikolojik destek almaları gerekmektedir.” İlkelerine rağmen revire çıkma, muayene olma, hastaneye götürülme gibi konularda korona virüs sonrası ciddi sıkıntılar mevcuttur, çoğu hapishanede hastane sevkleri durdurulmuş, revire çıkartılma kısıtlanmıştır ve sadece mahpusların ilaç ihtiyaçları karşılanmaktadır. Özellikle hasta ve yaşlı mahpusların sağlıkları bu nedenlerle tehdit altındadır. Yine tüm hapishanelerde yemek öğünlerinin azaltıldığı kimi hapishanelerde ise yemeklerin artık verilmediği öğrenilmiştir. 

 

8. Diğer Sorunlar;

ÖHD, İHD, ÇHD, MED-TUHADFED üyesi avukatlar ve HDP milletvekilleri ile 29 Nisan tarihinde Hilvan/Urfa 2 Nolu T Tipi Hapishanesi’ne, 30 Nisan tarihinde Aliağa/Şakran T Tipi Hapishanesi’ne yapılan ziyarette milletvekilleri hapishane kampüsüne dahi alınmamış ve hapishane yönetimi milletvekilleriyle görüşmeyi kabul etmemiştir. Ayrıca avukat-müvekkil görüşmesine de korona virüs kapsamındaki önlemler gerekçesiyle izin verilmemiştir.  Patnos L Tipi Hapishanesi’nde ise milletvekili ve avukatlar 3 saat boyunca kampüse alınmamış ve ancak saatler geçtikten sonra sadece avukatların girişine ve görüş yapmasına izin verilmiştir. Ayrıca Afyon 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi’ne heyetimiz ve HDP milletvekilleri tarafından bir ziyaret gerçekleştirilmiştir. 

 

Afyon 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

Mahpusların 6 kişilik olan iki koğuştan birinde 10, birinde ise 15 kişi kaldıkları, birden fazla kez dilekçe ile talepte bulunmalarına rağmen yeni yasa dolayısıyla tahliye olanların boşalttığı koğuşlara yerleştirilmedikleri öğrenilmiştir.

Aksaray T Tipi Kapalı Hapishanesi

Sahurda ekmek ve yiyecek verilmediği için ekmeksiz sahur yapıldığı,  kantin alışverişlerinin kısıtlandığı, Ramazan ayında oruç tutmalarına rağmen iftar yemeklerinin öğle saatinde koğuşlara bırakıldığı,  2-3 gün beklemiş bayat ekmek verildiği ve manav alışverişinin tamamen durdurulduğu öğrenilmiştir.

Amasya E Tipi Kapalı Hapishanesi

10 kişilik koğuşta 20 kişi kaldıkları; maske, kolonya ve ıslak mendilin yasaklandığı ayrıca sıcak suyun günde sadece15 dakika verildiği öğrenilmiştir.

Aydın E Tipi Kapalı Hapishanesi

14 kişilik koğuşta 20 kişi kalan mahpuslardan; 6 sının yerde ince yorgan üstünde uyuduğu, sahur saatinde koğuşta yer olmadığı için yerde yatanların kalktığı, yine yer olmadığı için sahur ve iftarların sırayla yapıldığı ve yemeklerin az geldiği öğrenilmiştir.

Eskişehir H Tipi Kapalı Hapishanesi

12 kişilik koğuşta 24 kişi kaldıkları öğrenilmiştir.

Erzurum H tipi Yüksek Güvenlikli Ceza Hapishanesi

Mahpuslara kişi başı bir kaşık yemek verildiği ve yemeğin soğuk verildiği öğrenilmiştir.

Patnos L Tipi Kapalı Hapishanesi

Hapishaneye dışardan gelen eşya; kitap, gazete, dergilerin mahpuslara verilmediği, hapishane kantininden alınan radyoların da toplatıldığı ve ayrıca musluktan akan suyun lağım kokması sebebiyle içilemediği öğrenilmiştir.

Silivri Kapalı Hapishanesi

Mahpusların defter, kalem, kitap, radyo ve kişisel eşyalarına el konulmuş, avukat görüşü yasaklanmıştır.

Tokat T Tipi Kapalı Hapishanesi

İletişim yasağı olan mahpuslara Covid-19 sürecinin başlamasından bu yana hiçbir şekilde telefon görüşmesi yaptırılmadığı öğrenilmiştir.

4. ÖLÜM ORUCU EYLEMİ YAPAN MAHPUSLAR

Çeşitli Hapishanelerde siyasi mahpuslar ölüm orucu eylemi yapmaktadır. Ölüm orucu eyleminin bağışıklık sistemini zayıflattığı ve salgın nedeniyle eylemi yapan kişilerin büyük risk altında olduğu bir gerçektir. Av. Aytaç Ünsal Burhaniye T Tipi Hapishanesinde adalet talebiyle 92 gündür, Av. Ebru Timtik ise Silivri Kapalı Hapishanesinde 123 gündür yine adalet talebiyle ölüm orucundadır. İzmir Şakran Kadın Hapishanesinde bulunan Didem Akman ile İzmir Şakran 1 No’lu T Tipi Hapishanesinde bulunan Özgür Karakaya adalet talebiyle 76 gündür ölüm orucundadır.  Ölüm orucu yapan siyasi mahpusların bir an evvel tahliye edilmesi ve ölüm orucu taleplerinin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Nitekim talepleri yerine getirilmeyen Mustafa Koçak İzmir Kırıklar 1 No’lu F Tipi Hapishanesinde adil yargılanma talebiyle 297 gün sürdürdüğü ölüm orucu sonrası 24 Nisan 2020 tarihinde yaşamını yitirdi.

 

5. COVİD-19 SALGINININ YAŞAMLARINI TEHLİKEYE SOKACAĞI HASTA MAHPUSLAR

AİHM, iyi bir ceza adaletinin gerçekleştirilmesi adına, insani nitelikli bir takım tedbirlerin alınmasının gerekli olduğu durumların ortaya çıkmasının imkân dâhilinde olduğunu kabul etmekte ve özellikle ölümcül hastalığa yakalanmış kişiler veya sağlık durumu sürekli şekilde cezaevi koşulları ile uyumsuz hale gelmiş kişilerin alıkonulmaya devam etmesinin 3. madde kapsamında değerlendirilebileceğini ifade etmektedir. Mahkeme bu değerlendirmeyi yaparken şu üç unsuru dikkate almaktadır: (a) mahpusun tıbbi durumu, (b) alıkonulma devam ederken kişiye sağlanan tıbbi destek ve bakımın yeterliliği (c) kişinin sağlık durumu açısından alıkonulmaya devam edilmesinin görünümü ve sonuçları. Tüm bu koşulları ayrı ayrı değerlendiren Mahkeme herhangi birinin varlığı halinde 3. Maddenin, işkence yasağının ihlal edildiğine karar vermektedir.

Bu koşullar altında tahliye edilmemeleri AİHS 3. Maddenin (işkence yasağının) ihlali anlamına gelen mahpuslar;

1. Kandıra 2 Nolu F Tipi Kapalı Hapishanesi’nde tutulan Abdullah Kalay; Wernice Korsakoff hastasıdır ve iki kez anjiyo olmuştur. Kalbi %30 çalışmaktadır ve hapishanede kalamayacağına dair Adli Tıp Kurumu (ATK) raporu mevcuttur.

 

2. Tarsus 3 Nolu T Tipi Hapishanesi’nde tutulan Abdulaziz Özdemir; Prostat kanseridir ve böbrekte kist ve kronik iltihaplanma vardır. Ayrıca disk kayması ve omurgada kronik ağrıları mevcuttur.
    
3. Elazığ 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Kapalı Hapishanesi’nde tek başına tutulan Deniz Yıldırım; kolon kanseridir ve tedavi görmektedir.

 

4. Elazığ T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde tutulan Dicle Bozan’ın; bir bacağı kesilmiştir ve protez kullanmaktadır. Karın bölgesinde parçalanma olan mahpusun bağırsakları dışarıdadır ve kolostomi torbası takılıdır. Migren ve epilepsi hastalıklarından ötürü sürekli baygınlık geçirmektedir.
    
5. Bolu F Tipi Kapalı Hapishanesi’nde tutulan Hasan Alkış; açık kalp ameliyatı olmuştur ancak kalp yetmezliği sorunu devam etmektedir. Hipertansiyon ve Behçet hastalıkları bulunmaktadır; hastalık eklemlerine, sol gözüne ve damarlarına atıp tahribat yaratmıştır. İki ayrı zamanda felç geçirmiştir. Gözleri sürekli enfeksiyon kapmaktadır. Mevcut hastalıklarından dolayı %43 engelli olduğuna dair raporu mevcuttur. Hastalıklarından dolayı sürekli olarak ramotoloji bölümünde takip edilmesi gerekmektedir.

 

6. Osmaniye 2 Nolu T Tipi Hapishanesi’nde tutulan Sabri Kaya’nın; kalbi yüzde 25 oranında çalışmaktadır. İki kez kalp ameliyatı geçiren mahpusun kalbine protez kalp kapakçığı takılmıştır. Mahpusun kalp yetmezliği ve ritim bozukluğu, şeker hastalığı, midede gastritten ve ülserden kaynaklanan yaralar, astım, bronşit, kolesterol, tansiyon, kemik erimesi ve Alzheimer gibi rahatsızlıkları da mevcuttur. 25 Mart’tan bu yana 3 kez farklı tarihlerde hastaneye kaldırılmış, yoğun bakımda tutulmuş ve tekrar hapishaneye götürülmüştür.
    
7. İsmail Yılmaz; 66 yaşındaki mahpusun kalp rahatsızlığı, prostat, görme bozukluğu, yüksek tansiyon hastalıkları bulunmaktadır. 28 Nisan Salı günü sabah saatlerinde beyin damarlarında çatlama ve kanama teşhisiyle hastaneye kaldırıldığı ve ameliyata alındığı bilgisine ulaşılmıştır.

 

8. 28 yıldır hapishanede tutulan Şevket Bilici; mide ve bağırsak sorunu, içten kanamalı hemoroid, baş ağrıları, sinüzit, yüksek ve düşük tansiyon, gül dökümü ve alerji rahatsızlıkları bulunmaktadır. Ayrıca 2018 yılı içinde iki kez 2 kez kalp krizi geçirmiş ve 3 kez anjiyo işlemi geçirmiştir. Başta ana damar olmak üzere 4 kalp damarı tıkalı olduğu tespit edilmiş ve 4 damara da stent takılmıştır. Kalp damarlarında %45 daralma vardır ve sol tarafında büyük oranda hep ağrı ve uyuşukluk vardır. Aynı zamanda kansızlık sorunu yaşayan mahpus nefes alışverişlerinde büyük sıkıntı çekmektedir. Diğer mahpusların yardımı ile yaşamını devam ettirebilmektedir.

 

6. ÖNERİLER

 

• Ağır hasta mahpusların salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını, Hasta mahpusların değerlendirilmeleri her koşulda sadece klinik yaklaşım ile değerlendirilmeli, alıkonulmasının uygun olmadığına dair tıbbi raporları olan mahpuslar ivedilikle salıverilmelidir. İnfaz Kanunun 16. Maddesi hasta mahpusların ihtiyacı doğrultusunda değiştirilmelidir.
• Virüsün özellikle 60 yaş üstü kişilerde ölümcül etkisi göz önünde bulundurularak 60 yaş üstü mahpusların tedbiren serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını,
• Hamile ve çocuklu kadınların, çocuğun üstün yararı ilkesi gözetilerek serbest bırakılmaları ve infazlarının ertelenmesini,
• Çocuk tutukluların bir an önce serbest bırakılmasını,
• Adil yargılanma talebiyle ölüm orucu eyleminin 123. gününde bulunan Av. Ebru Timtik ve 92. gününde bulunan Av. Aytaç Ünsal'ın salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle taleplerinin kabulü ile serbest bırakılmasını,
• Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kullanılarak suçlanan siyasi tutukluların (Milletvekileri, Belediye eş başkanları, belediye meclis ve il genel meclis üyeleri, Avukatlar, Gazeteciler, İnsan hakları savunucuları, aydın ve yazarlar, aktivistler, sendikacılar, öğrenciler gibi )bir an önce serbest bırakılmasını,
• Tutuklamanın istisna olduğu gerçeğinden hareketle tüm tutukluların durumlarının dosya üzerinde incelenerek suç tipine göre değerlendirme yapıp tahliye veya ev hapsi benzeri adli kontrol tedbirlerine başvurulmasını,
• 5275 sayılı İnfaz Kanunun infazda eşitlik ilkesi göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmesini,
• Mahpusların hak mahrumiyetine sebep olacak(şartla infaz süresinin uygulanması, görüş hakkı, sevk hakkı gibi) disiplin cezalarının uygulanmasından vazgeçilmesini savunuyoruz.
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; savunma hakkı göz önünde bulundurularak avukat müvekkil görüşmesinin, sadece pandemi döneminde sınırlı kalmak suretiyle, telefon görüşmesi ile sağlanmasını,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Korona virüs (COVID- 19) ile ilgili bütün kaynaklarda virüsün yayılmasını engellemek için kişisel hijyeni sağlamanın önemine dikkat çekilmektedir. Hapishanelerde mahpusların sağlıklarının korunabilmesi, bulundukları alan ve kendi kişisel temizliklerini sağlayabilmeleri için, acilen temizlik malzemelerinin kendilerine ücretsiz verilmesi ve parası olmayan mahpusların da temizlik ürünlerine erişimi sağlanmalıdır. Hapishanelerde de çevresel ve kişisel hijyenin sağlanması için gerekli önlemleri almak hastalığın yaygınlaşmasını önlemek için azami özen göstermek hapishane idarelerinin ve devletin temel sorumluğudur.
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerdeki banyo, tuvalet gibi ortak alanların her gün dezenfekte edilmesi,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmesinin sağlanması, vitamin takviyesi yapılması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; risk grubunda ve kişisel hijyenlerini sağlamakta yetersiz olan kronik hasta, engelli, yaşlı, çocuklu, hamile mahpusların adli kontrol yoluyla cezalarının ertelenmesi sağlanana kadar, kalabalık koğuşlar yerine kapasitesi ve hijyen koşulları uygun ortamlarda tutulması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği’nin önerileri ve uyarıları dikkate alınarak hapishanelerde görev yapan tüm personelin bilgilendirilmesi, atılması gerekli olan adımların ve uyulması gerekli olan kuralların belirlenmesi, mahpusların iletişim araçlarına erişimlerindeki kısıt dikkate alınarak ilgili personel tarafından bu bilgilerin paylaşılması, aynı zamanda bu bilgileri içeren broşürlerin hazırlanıp mahpuslarla paylaşılması ve telefonla görüş hakkının her mahpusa haftada en az iki kere olacak şekilde uygulanması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishane içine girecek kişilerin salgını önlemek için uyması gereken hijyen kuralları ve alması gereken önlemler konusunda bilgilendirilmesi, mahpuslarla temasın söz konusu olduğu durumlarda bu önlemlerin yanı sıra uygun ortam ve koruyucu malzemeler sağlanması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık çalışanları başta olmak üzere mahpuslarla temas eden tüm çalışanlara koruyucu giysi ve malzeme temin edilmesi, özellikle risk grubunda olan çalışanlar başta olmak üzere tüm hapishane çalışanları için çalışma koşullarını da kapsayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Kurumda düzenli ve yeterli sayıda sağlık personelinin bulunması (sayının arttırılması),
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; tüm mahpus, hapishane çalışanı ve mahpus yakınlarından olası belirtiler gösteren kişilerin testlerinin hızlı ve güvenilir şekilde yapılabilmesi için gerekli önlemlerin alınması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; görüşlerin yapıldığı alanlarda mahpusların görüş haklarını ihlal etmeyecek şekilde hızla önlemlerin artırılması ve alanların sıklıkla dezenfekte edilmesi, mahpusların yakınlarıyla haberleşebilmesi için imkanların arttırılması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelere yakın yerlerde bulunan hastanelerde ve mahpuslara sağlık hizmeti verilen sağlık kurumlarında uygun – yeterli sağlık hizmeti verilebilmesi için gerekli önlemlerin alınması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla taşınması,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık gerekçesiyle alınacak önlemlerin mahpusların temel haklarını ihlal etmeyecek şekilde uygulanmasına özen gösterilmesi,
• Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerde corona virüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmesi zorunludur.
• İmralı Hapishanesi de dâhil olmak üzere Türkiye’deki tüm hapishanelerde alınmış olan tedbirlerin standartlara uygun olup olmadığı konusunda, (çok ciddi sayılabilecek hak ihlalleri iddiaları olduğu gözetilerek) kamuoyunun bilgilendirilmesi için, aralarında hukukçuların, insan hakları örgütleri ve hükümet temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin kısa süre içerisinde oluşturularak incelmelere başlamaları gerekmektedir.
• Korona virüs salgını nedeniyle aile ve avukatları ile görüşmeleri yasaklanan veya kısıtlanan tüm mahpuslara tanınmış olan 20 dakika yakınları ile telefonla görüşme hakkı, İmralı Hapishanesinde bulunan mahpuslara da Covid-19 önlemleri kapsamında sürekli olarak sağlanmalıdır.
• Mart 2020'den bu yana hiçbir şekilde haber alınamayan İmralı Hapishanesinde bulunan mahpusların sağlık durumları konusunda ciddi endişeler olduğundan acilen İmralı hapishanesine avukat görüşü yaptırılmalıdır

 

ÇAĞDAŞ HUKUKÇULAR DERNEĞİ

İNSAN HAKLARI DERNEĞİ

MED TUTUKLU VE HÜKÜMLÜ AİLELERİ HUKUKİ VE DAYANIŞMA DERNEKLERİ FEDERASYONU

ÖZGÜRLÜK İÇİN HUKUKÇULAR DERNEĞİ