16.03.2021
KİLYOS MEZARLIĞI GÖZLEM RAPORU
KONU:
19 Aralık 2017 tarihinde Bitlis ili, Merkez ilçesi, Yukarı Ölek mahallesinde bulunan ve kamuoyunda “Garzan Mezarlığı” olarak bilinen mezarlığın iş makineleri ile tahrip edilerek ailelerden habersiz şekilde mezarlardan çıkarılan 282 cenazenin, İstanbul Adi Tıp Kurumu’nda kimlik tespiti için cesetlerden örnekler alındıktan sonra İstanbul’da bulunan Kilyos Mezarlığı içinde bir kaldırım dibine gömülmesine ilişkin tespit ve gözlemlerimizi içeren raporumuzdur.
HEYETİN OLUŞUMU :
Yukarıda belirtildiği şekli ile kimlik tespiti için Garzan Mezarlığı’ndan çıkarılan 282 cesedin İstanbul Kilyos Mezarlığı içinde bir kaldırımın dibine gömülmesi haberinin basın yayın organlarında çıkması üzerine Özgürlük İçin Hukukçular Derneği İstanbul Şubesi’nden Av. Bülent AŞA ve Av. Elif TAŞDÖĞEN’den oluşan heyetimiz bu olayın oluşumu ile ilgili olarak tespit ve incelemelerde bulunmak üzere 20.05.2020 tarihinde saat 12:00 sıralarında Kilyos mezarlığında incelemelerde bulunmuştur.
OLAYIN GELİŞİMİ :
19 Aralık 2017 tarihinde Bitlis ili, Merkez ilçesi, Yukarı Ölek mahallesinde bulunan ve kamuoyunda “Garzan Mezarlığı” olarak bilinen mezarlık, iş makineleri ile tahrip edilmiş ve çeşitli tarihlerde çatışmalarda yaşamını yitiren 282 gerilla cenazesi ailelerden habersiz şekilde mezarlardan çıkartılmıştı. Ailelerin bu konuda yasal girişimde bulunmaları üzerine Bitlis Valiliği 02.01.2018 tarihinde açıklama yapmış, Valilik basın duyurusunda “Yapılan işlemde; yasadışı sembollerle süslenen (279) mezar açılmış, 268 mezardan çıkan kemikler Cumhuriyet Savcısı ve imam nezaretinde Adli Tıp Uzmanı tarafından tek tek yasal mevzuata uygun muhafaza altına alınarak Bitlis Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 11.12.2017 gün ve 2017/5596 sayılı soruşturma dosyası kapsamında cesetlerin kime ait olduğunun tespiti maksadıyla DNA testi yapılmak üzere İstanbul Adli Tıp Kurumuna sevk edilmiştir. (11) mezarın boş olduğu tespit edilmiştir.” Belirtmiştir.
Garzan mezarlığından cenazelerin kimlik tespiti amacıyla mezarlıktan çıkarılması ile ilgili olarak Bitlis Cumhuriyet Başsavcılığınca başlatılan soruşturmada gizlilik kararı alındığı için uzun süre bu cenazelerin nerede olduğu konusunda ailelere bir bilgilendirme yapılmamıştır.
21.05.2020 tarihinde Mezopotamya Haber Ajansının bu konu ile ilgili olarak yaptığı haberde kullandığı video görüntüsünde, “2 Mart 2020 tarihinde çekilen görüntülerde, Demir ve Döner’e ait 6 ve 9 numaralı mezarlara gömülü saklama kapları içindeki kemikler, görevliler tarafından çıkarılarak DNA örnekleri eşleşen ailelere verilmesi, görüntüde “Tüm cenazeler burada mı gömülü?” diye sorulan görevlinin, “Evet” yanıtı verdiği duyuluyor.Heyetimizce 20.05.2020 tarihinde Kilyos Mezarlığında yaptığımız incelemede, cenazelerin gömülü olduğu yerde çekimi yapılan görüntülerdeki yer ile aynı olduğu tarafımızca tespit edilmiştir.
HEYETİMİZİN GÖZLEM VE TESPİTLERİ
21.05.2020 tarihinde saat 12:00 sıralarında İstanbul ili, Sarıyer ilçesine bağlı İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü’ne bağlı Kilyos Mezarlığına gelinmiştir. Heyetimiz, mezarlıkta çalışan bir görevliden ‘İstanbul Adli Tıp Kurumu’ndan getirilen ve toplu olarak gömüldükleri yeri nerede olduğu’ sorulmuş, ismini vermek istemeyen mezarlık görevlisi heyetimizle beraber yürüyerek cenazelerin toplu olarak gömülü olduğu yeri heyetimize göstermiştir. Heyet olarak, tariflenen alanda incelemelerde bulunulmuş alanın resimleri ve videosu tarafımızca çekilmiştir. Heyetimizin gömülen alandaki izlenimleri aşağıdaki gibidir.
- Garzan Mezarlığından çıkarılan cenazelerin mevzuata uygun bir biçimde Kilyos Mezarlığı’nda kimsesizler için ayrılan alana gömülmediği, gömü yapılan yerin yol kenarında kaldırım olarak kullanılan yerin kazılarak altına gömüldüğü tespit edilmiştir.
- Kilyos mezarlığında, kimsesiz cenazelerin gömülmesi için ayrılan bir alanın olduğu görülmüş, bu alanda yaptığımız incelemede her bir cenaze için Mezarlık Yerlerinin İnşaası İle Cenaze Nakil Ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun biçimde bir yerin ayrıldığı, ayrılan yerlerin sınırlarının nizami olarak beton dökülerek ayrıldığı, gömü yapılacak şekilde hazırlandığı ve birkaç gömü dışında boş olduğu tespit edilmiştir.
- Gömü yapılan yerin bir bütün olarak kazıldığı, 1’den 18’e kadar numaralandırılan yerlere gömü yapıldığı, gömünün bittiği 18 numaranın bitiminde çekilen fotoğraflardan da anlaşılacağı üzere toprağın takriben 3 metre derinliğinde kazıldığı, üst tarafın beton blokla kapatıldığı ve üzerine yaklaşık 15 cm toprak döküldüğü, yan tarafın ise ytong tuğlalarla kapatıldığı ancak ytong tuğlaların arasında yer yer boşlukların olduğu ve dış müdahaleye açık olduğu tarafımızca tespit edilmiştir.
- Gömünün bittiği 18 numaradan sonra, numaraların devam ettiği bu alanın kazılmış olarak boş bırakıldığı, kazılan yerde kanalizasyon borularının olduğu, yaklaşık 10 m2 büyüklüğünde bir alana kanalizasyon ve yağmur suyunun biriktiği tarafımızca tespit edilmiştir
- Bir mezarın uzunluğunun 2 metre, eninin 80 santimetre, derinliğinin en az 1.5 metre olması, iki mezarın yan yana aralığı, baş ve ayak taraflarından birbirine mesafesi, küçük ve muntazam bir yol teşkil etmek üzere 50 santimetre olması gerekirken gömü yapılan yerde buna uyulmadan yaklaşık 50 m2 alana, Garzan mezarlığından çıkarılan 282 cenazenin defnedildiği tespit edilmiştir.
SONUÇ VE ÖNERİLER :
Garzan Mezarlığından çıkarılan cenazelerin İstanbul Adli Tıp Kurumu’na gönderen yetkililer ve bu cenazeleri İstanbul Kilyos Mezarlığında kaldırım dibine açıkça hukuka aykırı olarak ve insanlık onuruna bağdaşmayacak bir şekilde defin edilmesinde sorumluluğu bulunan yetkililer hakkında adli ve idari soruşturma açılmalıdır.
İstanbul Kilyos Mezarlığında kaldırım dibine defin edilen cenazelerin kimlik tespiti işlemlerinin hızlandırılarak ailelerine tesliminin sağlanması, kimlik tespiti yapılmayan cenazelerin tamamının buradan usulüne uygun biçimde çıkarılarak, çıkarıldıkları Bitlis Yukarıölek mezarlığına geri defnedilmesi gerekmektedir.
Garzan mezarlığından çıkarılıp İstanbul Adli Tıp Kuruluna getirilen ve mezbelelik bir alana defin edilen cenaze sahiplerinden 3 yıllık süreçte yaşadıkları travma, yas tutamama ve manevi ızdıraptan dolayı özür dilenmesi gerekmektedir. 22/05/2020
ÖZGÜRLÜK İÇİN HUKUKÇULAR DERNEĞİ GENEL MERKEZİ
